حكومت هايى را ديديم كه بناى جور و ظلم و ستم گذاردند و هر چه از دستشان ساخته بود كردند، امّا سرانجام در همان دامى كه خود بافته بودند افتادند. و عكس العمل هاى اعمالشان دامانشان را گرفت و چنان سقوط كردند و نابود شدند كه اثرى از آنها جز لعن و نفرين باقى نماند. از آنجا كه مكافات عمل همان روابط علّت و معلول و پيوندهاى عينى خارجى است كمتر كسى مى تواند با صحنه سازى ها از چنگال آن رهايى يابد.

تنها نارسائى اين دادگاه اين است كه عمومى و كلّى و همگانى نيست، و به همين دليل ما را از دادگاه بزرگ رستاخيز بى نياز نمى كند.

* * *

سوّمين دادگاه كه از اين هم دقيق تر و حساب شده تر است دادگاه «وجدان» است.

در حقيقت همان گونه كه منظومه شمسى با آن نظام شگرفش به صورت بسيار كوچكى در دل يك اتم خلاصه شده، مى توان گفت كه دادگاه قيامت نيز ماكت كوچكش در درون جان ماست.

زيرا در درون وجود انسان نيروى مرموزى است كه فلاسفه آن را «عقل عملى» مى نامند و قرآن مجيد «نفس لوامه اش» مى خواند و امروز از آن به «وجدان» تعبير مى كنند.

همين كه كار خوب يا بدى از انسان سر بزند به سرعت اين دادگاه تشكيل مى شود و بدون سر و صدا، امّا كاملا جدّى و اصولى، محاكمه را شروع مى كند، و نتيجه حكمش را به صورت مجازات ها يا تشويق هاى روانى به اجرا درمى آورد.

گاه آنچنان مجرمان را از درون شلاق مى زند و تحت شكنجه روحى قرار مى دهد كه مرگ را با آغوش باز استقبال مى كنند، و آن را بر زندگى ترجيح مى دهند، و در وصيّت نامه خود مى نويسند اگر ما دست به خودكشى زديم براى نجات از ناراحتى وجدان بود!

گاه در مقابل يك كار خوب انسان را آنچنان تشويق مى كند كه او را به
وجد و سرور وامى دارد، آرامشى عميق در درون جان احساس مى كند، آرامشى بسيار دل انگيز و توصيف ناكردنى كه لذت و شكوه آن در هيچ بيانى نمى گنجد.

اين دادگاه عجايب و ويژگى ها دارد:

1- در اين دادگاه قاضى، شاهد و مجرى حكم و تماشاچى همه يكى است، همان نيروى وجدان است كه شهادت مى دهد قضاوت مى كند و سپس آستين بالا مى زند و حكم خود را اجرا مى كند!

2- بر خلاف دادگاه هاى پر سر و صداى عادى كه گاه يك محاكمه چندين سال به طول مى انجامد، محاكمه اين دادگاه برق آساست، و معمولا نياز به وقت و زمان ندارد، البته گاه براى ثابت شدن مدارك جرم و كنار رفتن پرده هاى غفلت از مقابل چشم دل نيازمند به زمانى هست، ولى بعد از ارائه مدارك، صدور حكم فورى و قطعى است.

3- حكم اين دادگاه يك مرحله اى است و از دادگاه استيناف و تجديد نظر و ديوان عالى و مانند آن در اين جا خبرى نيست.

4- اين محكمه فقط كيفر نمى دهد، بلكه به وظيفه شناسان نيز پاداش مى دهد، بنابراين دادگاهى است كه هم نيكان و هم بدان در آن جا محاكمه مى شوند و به تناسب اعمالشان پاداش و كيفر مى بينند.

5- كيفرهاى اين دادگاه هيچ شباهتى با كيفرهاى معمولى ندارد، در ظاهر، نه زندانى، و نه شلاّق، و نه چوبه دارى، و يا جوخه آتشى، امّا گاه چنان از درون مى سوزاند و به زندان مى افكند كه دنيا با تمام وسعتش براى انسان تنگ مى شود، تنگ تر از سلّول انفرادى يك زندان مخوف و وحشتناك.

خلاصه، اين دادگاه از نوع دادگاه هاى اين جهان نيست كه از نوع دادگاه رستاخيز است.

عظمت اين دادگاه به اندازه اى است كه قرآن به نام آن سوگند ياد كرده و در كنار دادگاه رستاخيزش نهاده، مى گويد: (لا اقسم بيوم القيامة و لا اقسم بالنفس اللوامة ايحسب الانسان ان لن نجمع عظامه بلى قادرين على ان نسوى بنانه);(1)

«سوگند به روز رستاخيز و سوگند به وجدان بيدار و سرزنش كننده، آيا انسان چنين مى پندارد كه استخوان هاى پراكنده او را جمع آورى نمى كنيم، (چنين نيست)، قادريم كه حتى انگشان او (حتّى خطوط سرانگشتانش را كه معرِّف شخص است) همچون روز نخست بسازيم».

* * *

البته با تمام اين اوصاف اين دادگاه نيز به حكم دنيايى بودنش نارسايى هايى دارد كه ما را بى نياز از دادگاه قيامت نمى كند زيرا:

1- قلمرو وجدان همه چيز را در بر نمى گيرد و متناسب قلمرو فكر و تشخيص انسان است.

2- گاه انسان فريبكار ماهر حتّى مى تواند وجدان خود را فريب دهد و به اصطلاح بر سر وجدان خود كلاه بگذارد.

3- گاه نداى وجدان در بعضى از گنهكاران آن قدر ضعيف مى شود كه به گوش آنها نمى رسد.

و از اين جا ضرورت دادگاه چهارم دادگاه بزرگ عالم رستاخيز روشن مى شود.

1. سوره قيامت، آيات 1 تا 4.

فكر كنيد و پاسخ دهيد

1- انسان در چند دادگاه - در واقع - محاكمه مى شود؟

2- مشخّصات دادگاه اوّل و نام آن چيست؟

3- ويژگى هاى دادگاه دوم كدام است؟

4- دادگاه سوم چه خصوصياتى دارد؟

5- امتيازات و ضعف هاى دادگاه وجدان را بر شمريد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: